🇨🇳 🇪🇺Santana’dan Nexperia’ya: Batı, Çin’in Oyununu Tersine Çeviriyor

🇨🇳 Çin’i Küçümseyenler, Şimdi Kapısında Sıra Bekliyor

Yıllar önce Pekin’de dikkatimi geçmiş ve yanımdaki arkadaşıma sormuştum, Çinde neden bu kadar fazla Volkswagen vardı? Sebebini merak ediyorsanız buyrun yazıya…

1970’lerin sonuna kadar Çin, Mao Zedong’un eşitlikçi ama ekonomik olarak felç eden politikalarının gölgesindedir, herkese sosyalist yapı gereği aynı pay verilir. Sonuçta eşitlik vardır ama refah yoktur…

Bu anlayışa karşılık, 1978 de sahneye yeni lider Deng Şiaoping çıkar ve ülkenin yönünü kökten değiştiren ve bugünkü Çin’in doğuşunun temel taşı olan cümleyi söyler:

“To get rich is glorious” — Zenginleşmek ayıp değildir.

Tabii, bunun farklı ifade eden başka sözlerde söylenmiş;

— Kedinin siyah ya da beyaz olması önemli değil; fare yakalıyorsa, iyi kedidir.

—Yoksulluk sosyalizm değildir.

Bu pragmatik yaklaşım, Çin’in modernleşme manifestosu haline geldi. Deng’in liderliğinde Çin, dünyaya açıldı; yabancı yatırımcıları ülkeye çağırdı ama bir şartla: 👉 “Pazarımıza girmek istiyorsanız, teknolojinizi bizimle paylaşın.”

🚗 Nissan’ın kibri, Volkswagen’in vizyonu

Bu heyecanlı çıkışla, 1980’lerde Çinliler önce ezeli rakipleri ve komşuları, sanayi devrimini çok önce başlatmış Japonların kapısını çaldılar: teklif birlikte otomobil üretmek ve Japon teknolojisinde faydalanmaktı. Nissan yetkilileri küçümseyici bir yanıt verdi:

“Siz kimsiniz de araba üreteceksiniz?”

Ancak buna karşın, Alman Volkswagen ise fırsatı gördü. 1984’te Shanghai Volkswagen kuruldu; Santana modeliyle birlikte üretim hattını, mühendislik bilgisini ve eğitim sistemini Çin’e taşıdı. Eski Passatlar, Çin’e taşındı.

Sonuç mu?

Çin, 20 yıl içinde dünyanın en büyük otomobil pazarı haline geldi. Nissan yıllar sonra geri döndü ama bu kez Çin’in şartlarını kabul ederek içeri girebildi. Bugün BYD, Geely ve NIO gibi markalar artık Japon devleriyle değil, küresel devlerle rekabet ediyor. Hatta başka bir deyişle küresel devler BYD ile nasıl rekabet ederiz diye kara kara düşünüyor…

🇪🇺 Ve şimdi roller değişti: Avrupa Çin’in modelini tersine çeviriyor

1980’lerde Çin, Avrupa’dan teknoloji transferi alıyordu. 2020’lerde Avrupa, Çin’den teknoloji transferi istiyor.

AB’nin Draghi Raporu (2024) ve Sanayi Eylem Planı, Çinli ve Asyalı yatırımcıların Avrupa pazarına erişimini teknoloji, know-how ve AR-GE paylaşımı şartına bağlıyor. İlk test alanı: elektrikli araç bataryaları.

AB artık “yatırım gelsin” değil, “yatırım teknolojiyle gelsin” diyor. Ancak üyeler arasındaki uyumsuzluk ve Çin’in kritik maden tedarik zincirindeki hâkimiyeti, bu stratejinin başarısını sınırlıyor.

🇳🇱 Nexperia vakası: yeni dönemin sembolü

Geçtiğimiz hafta Hollanda, Çinli Wingtech Technology’ye ait Nexperia şirketine el koydu. ABD’nin baskısıyla CEO Zhang Xuezheng görevden alındı. Hollanda’nın gerekçesi:

• Şirketin Çin’den bağımsız hareket edememesi

• Avrupa’daki çip arz güvenliğinin tehdit altında olması

Ulusal güvenlik sebebiyle meşrulaştırılmaya çalışılsa da olay temelde AB’nin kendi serbest piyasa ve mülkiyet hukuku ilkeleriyle temelten çelişiyor. Avrupa Birliği, on yıllardır yabancı yatırımcıya “hukukun üstünlüğü” ve “piyasa şeffaflığı” vadediyordu. Ama konu yaşlanan ve artık tarihsel mirasını korumakla meşgul Avrupa’yı ayakta tutmak olunca, fiilen yabancı bir şirkete el kondu.

Çin ise misilleme olarak Nexperia’nın Çin’deki tesislerinden ihracatı yasakladı. Bu olay, artık Avrupa’nın “stratejik özerklik” dönemine geçtiğini gösteriyor.

💶 Yatırımcı için anlamı

• Kısa vadede, Avrupa’da korumacı sanayi politikaları artacak, bu da doğrudan yatırım akışını yavaşlatabilir.

• Ancak orta–uzun vadede, AB’nin bu yaklaşımı yerli teknoloji şirketlerini ve batarya–yarı iletken sektörünü güçlendirecek.

• Euro açısından: kısa vadede büyüme baskısı yaratabilir ama uzun vadede teknolojik bağımsızlık teması Euro’ya yapısal güven kazandırır, tabii Avrupa, bu yeni kuralların gölgesinde gerçekten yabancı yatırım çekebilecekse…

Not: Bu içerik kişisel gözlemlere dayalıdır; yatırım tavsiyesi değildir.Amaç, piyasa dilini birlikte öğrenmek ve daha bilinçli kararlar verebilmektir.